Un hiato resulta de combinaciones vocálicas, se trata de una secuencia de vocales que pertenecen a diferentes sílabas.
Existen tres casos que dan lugar a un hiato:
- Vocal abierta átona (a, e, o) + vocal cerrada tónica (i, u)
- Vocal cerrada tónica (i, u) + vocal abierta átona (a, e, o)
- Vocal abierta (a, e, o) + vocal abierta diferente (a, e, o)
Una h intercalada no influye en la consideración como hiato en ninguno de los tres casos.
Primer caso: vocal abierta átona (a, e, o) + vocal cerrada tónica (i, u). Esto da lugar a las siguientes secuencias:
- -aí-
- -aú-
- -eí-
- -eú-
- -oí-
- -oú-
Ejemplos aí:
- Abstraído (abs – tra – í – do)
- Arcaísmo (ar – ca – ís – mo)
- Arcaísta (ar – ca – ís – ta)
- Atraíble (a – tra – í – ble)
- Bilbaíno (bil – ba – í – no)
- Caí (ca – í)
- Caída (ca – í – da)
- Caído (ca – í – do)
- Caín (ca – ín)
- Decaído (de – ca – í – do)
- Distraído (dis – tra – í – do)
- Judaísmo (ju – da – ís – mo)
- Maíz (ma – íz)
- Maltraído (mal – tra – í – do)
- País (pa – ís)
- Paracaídas (pa – ra – ca – í – das)
- Paraíso (pa – ra – í – so)
- Raído (ra – í – do)
- Raíz (ra – íz)
- Recaída (re – ca – í – da)
- Retraído (re – tra – í – do)
- Vizcaíno (viz – ca – í – no)
Ejemplos aú:
- Ataúd (a – ta – úd)
- Baúl (ba – úl)
- Laúd (la – úd)
Ejemplos eí:
- Asambleísta (a – sam – ble – ís – ta)
- Ateísmo (a – te – ís – mo)
- Ateísta (a – te – ís – ta)
- Cafeína (ca – fe – í – na)
- Creíble (cre – í – ble)
- Creído (cre – í – do)
- Deísmo (de – ís – mo)
- Deísta (de – ís – ta)
- Descreído (des – cre – í – do)
- Desposeído (des – po – se – í – do)
- Engreído (en – gre – í – do)
- Engreír (en – gre – ír)
- Freír (fre – ír)
- Increíble (in – cre – í – ble)
- Increíblemente (in – cre – í – ble – men – te)
- Leíble (le – í – ble)
- Leída (le – í – da)
- Leído (le – í – do)
- Monoteísmo (mo – no – te – ís – mo)
- Monoteísta (mo – no – te – ís – ta)
- Paseíllo (pa – se – í – llo)
- Politeísmo (po – li – te – ís – mo)
- Politeísta (po – li – te – ís – ta)
- Poseído (po – se – í – do)
- Proteína (pro – te – í – na)
- Proteínico (pro – te – í – ni – co)
- Reír (re – ír)
- Sonreír (son – re – ír)
Ejemplos eú:
- Transeúnte (tran – se – ún – te)
Ejemplos oí:
- Desoír (des – o – ír)
- Egoísmo (e – go – ís – mo)
- Egoísta (e – go – ís – ta)
- Heroísmo (he – ro – ís – mo)
- Oír (o – ír)
- Roído (ro – í – do)
- Taoísmo (ta – o – ís – mo)
- Taoísta (ta – o – ís – ta)
Ejemplos oú:
- Finoúgrio (fi – no – ú – grio)
- Noúmeno (no – ú – me – no)
Una h intercalada no influye en la consideración como hiato. Ejemplos:
- Bahía (ba – hí – a)
- Retahíla (re – ta – hí – la)
- Tahúr (ta – húr)
- Vehículo (ve – hí – cu – lo)
- Vendehúmos (ven – de – hú – mos)
- Mohín (mo – hín)
- Mohúr (mo – húr)
Segundo caso: vocal cerrada tónica (i, u) + vocal abierta átona (a, e, o). Esto da lugar a las siguientes secuencias:
- -ía-
- -íe-
- -ío-
- -úa-
- -úe-
- -úo-
Ejemplos ía:
- Abadía (a – ba – dí – a)
- Abarrotería (a – ba – rro – te – rí – a)
- Abogacía (a – bo – ga – cí – a)
- Acerería (a – ce – re – rí – a)
- Aerografía (a – e -ro – gra – fí – a)
- Agonía (a – go – ní – a)
- Agronomía (a – gro – no – mí – a)
- Albañilería (al – ba – ñi – le – rí – a)
- Alcaldía (al – cal – dí – a)
- Alcancía (al – can – cí – a)
- Alegoría (a – le – go – rí – a)
- Alegría (a – le – grí – a)
- Alevosía (a – le – vo – sí – a)
- Algarabía (al – ga – ra – bí – a)
- Amnistía (am – nis – tí – a)
- Amoníaco (a – mo – ní – a – co)
- Analogía (a – na – lo – gí – a)
- Anarquía (a – nar – quí – a)
- Anatomía (a – na – to – mí – a)
- Anestesiología (a – nes – te – sio – lo – gí – a)
- Anomalía (a – no – ma – lí – a)
- Antología (an – to – lo – gí – a)
- Apatía (a – pa – tí – a)
- Archivología (ar – chi – vo – lo – gí – a)
- Arqueología (ar – que – o – lo – gí – a)
- Arquería (ar – que – rí – a)
- Criptografía (crip – to – gra – fí – a)
- Fotografía (fo – to – gra – fí – a)
Ejemplos íe:
- Hematíe (he – ma – tí – e)
Ejemplos ío:
- Albedrío (al – be – drí – o)
- Amorío (a – mo – rí – o)
- Bajío (ba – jí – o)
- Baldío (bal – dí – o)
- Bravío (bra – ví – o)
- Envío (en – ví – o)
- Etíope (e – tí – o – pe)
- Frío (frí – o)
- Gentío (gen – tí – o)
- Griterío (gri – te – rí – o)
- Hastío (has – tí – o)
- Impío (im – pí – o)
- Mío (mí – o)
- Navío (na – ví – o)
- Plantío (plan – tí – o)
- Río (rí – o)
- Rocío (ro – cí – o)
- Sombrío (som – brí – o)
- Tardío (tar – dí – o)
- Tío (tí – o)
- Vacío (va – cí – o)
Ejemplos úa:
- Cacatúa (ca – ca – tú – a)
- Capicúa (ca – pi – cú – a)
- Charrúa (cha – rrú – a)
- Grúa (grú – a)
- Púa (pú – a)
Ejemplos úe:
- Rúe (rú – e)
Ejemplos úo:
- Avalúo (a – va – lú – o)
- Dúo (dú – o)
- Flúor (flú – or)
Una h intercalada no influye en la consideración como hiato. Ejemplos:
- Búho (bú – ho)
Tercer caso: una secuencia de dos vocales abiertas diferentes (a, e, o). Esto da lugar a las siguientes secuencias:
- -ae-
- -ao-
- -ea-
- -eo-
- -oa-
- -oe-
Ejemplos ae:
- Abstraer (abs – tra – er)
- Acaecer (a – ca – e – cer)
- Aerobio (a – e – ro – bio)
- Aeroplano (a – e – ro – pla – no)
- Aeropuerto (a – e – ro – puer – to)
- Atraer (a – tra – er)
- Caer (ca – er)
- Contraer (con – tra – er)
- Decaer (de – ca – er)
- Distraer (dis – tra – er)
- Extraer (ex – tra – er)
- Faena (fa – e – na)
- Maestra (ma – es – tra)
Ejemplos ao:
- Aorta (a – or – ta)
- Bacalao (ba – ca – la – o)
- Cacao (ca – ca – o)
- Caoba (ca – o – ba)
- Caos (ca – os)
Ejemplos ea:
- Abofetear (a – bo – fe – te – ar)
- Abuchear (a – bu – che – ar)
- Acarrear (a – ca – rre – ar)
- Ajetreado (a – je – tre – a – do)
- Alardear (a – lar – de – ar)
- Aldea (al – de – a)
- Aldeano (al – de – a – no)
- Aleación (a – le – a – ción)
- Aleatorio (a – le – a – to – rio)
- Aletear (a – le – te – ar)
- Alinear (a – li – ne – ar)
Ejemplos eo:
- Abucheo (a – bu – che – o)
- Acordeonista (a – cor – de – o – nis – ta)
- Aéreo (a – é – re – o)
- Ajetreo (a – je – tre – o)
- Aleteo (a – le – te – o)
- Ateo (a – te – o)
- Áureo (áu – re – o)
- Aureola (au – re – o – la)
- Balbuceo (bal – bu – ce – o)
- Blanqueo (blan – que – o)
- Bloqueo (blo – que – o)
Ejemplos oa:
- Barbacoa (bar – ba – co – a)
- Boa (bo – a)
- Canoa (ca – no – a)
- Cloaca (clo – a – ca)
- Coalición (co – a – li – ción)
- Coartada (co – ar – ta – da)
- Cocoa (co – co – a)
- Croata (cro – a – ta)
- Loable (lo – a – ble)
- Michoacano (mi – cho – a – ca – no)
- Oasis (o – a – sis)
- Oaxaqueño (o – a – xa – que – ño)
Ejemplos oe:
- Coerción (co – er – ción)
- Corroer (co – rro – er)
- Héroe (hé – ro – e)
- Oeste (o – es – te)
- Poema (po – e – ma)
- Poesía (po – e – sí – a)
- Poeta (po – e – ta)
- Proeza (pro – e – za)
- Roedor (ro – e – dor)
- Roer (ro – er)
Una h intercalada no influye en la consideración como hiato. Ejemplos:
- Zaherir (za – he – rir)
- Zanahoria (za – na – ho – ria)
- Rehacer (re – ha – cer)
- Rehogar (re – ho – gar)
- Almohada (al – mo – ha – da)
- Bohemio (bo – he – mio)
Cuarto caso: una secuencia de dos vocales iguales (a, e, i, o, u). Esto da lugar a las siguientes secuencias:
- -aa-
- -ee-
- -ii-
- -oo-
- -uu-
Ejemplos aa:
- Contraalmirante (con – tra – al – mi – ran – te)
- Contraargumentar (con – tra – ar – gu – men – tar)
- Contraataque (con – tra – a – ta – que)
- Portaaviones (por – ta – a – vio – nes)
Ejemplos ee:
- Acreedor (a – cre – e – dor)
- Creer (cre – er)
- Descreer (des – cre – er)
- Leer (le – er)
- Poseer (po – se – er)
- Proveedor (pro – ve – e – dor)
Ejemplos ii:
- Antiincendios (an – ti – in – cen – dios)
- Antiinflamatorio (an – ti – in – fla – ma – to – rio)
- Semiinconsciente (se – mi – in – cons – cien – te)
Ejemplos oo:
- Cooperación (co – o – pe – ra – ción)
- Cooptar (co – op – tar)
- Coordenada (co – or – de – na – da)
- Zoología (zo – o – lo – gí – a)
Ejemplos uu:
- Duunviro (du – un – vi – ro)
Una h intercalada no influye en la consideración como hiato. Ejemplos:
- Tarjetahabiente (tar – je – ta – ha – bien – te)
- Aprehender (a – pre – hen – der)
- Aprehensivo (a – pre – hen – si – vo)
- Comprehender (com – pre – hen – der)
- Vehemente (ve – he – men – te)
- Antihigiénico (an – ti – hi – gié – ni – co)
- Nihilista (ni – hi – lis – ta)
- Alcohol (al – co – hol)